1 Mayıs’ın Türkiye’de ve Dünya’da kısa tarihi süreci…

Sabri Arpaç •

Bugün
1 Mayıs işçi ve emekçilerin bayramı. 1 Mayıs Dünyanın birçok
ülkesinde resmi bayram olarak coşkuyla kutlanmaktadır.

Ülkemizde
de İlki 1906 yılından Osmanlı döneminde olmak üzere
Cumhuriyet’in ilk yıllarında ‘’Amele Bayramı’’ olarak
kutlanıyordu. 12 Eylül 1980 Darbeci Kenan Evren tarafından bayram
olmaktan çıkarılmadan önce de ‘’Bahar
Bayramı’’ olarak
resmen kutlanmaktaydı. 29 yıl sonra 22 Nisan 2009 tarihinde
çıkartılan bir yasa ile
” 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü” olarak
yeniden resmi bayram olarak kutlanması kabul edildi.

Türkiye’de
her
zaman olduğu gibi kutlamalar tartışmalı geçiyor. 1977 yılında
34 insanımız kurşunlanarak, panzerler altından ezilerek can
verdi. Bu dramatik tarihi olayın esrarı hala aydınlanmış değil.

İşçilerin
iyi bir yaşam ve iyi çalışma koşulları için verdikleri savaşım
sonucunda kazanılan bir gündür. 1 Mayıs’ın tarihi hakkında
bilgi tazelemesi ile devam edelim.

1856
yılında Avustralya’nın Melbourne
kentinde taş ve inşaat işçileri insani çalışma süreleri
istediler ve günde 8 saatlik çalışma için Melbourne
Üniversitesi’nden Parlamento Evi’ne kadar bir yürüyüş
düzenlediler.

Bu
kez 30 yıl sonra 1 Mayıs 1886 tarihinde Amerika Birleşik
Devletleri’nin Chicago kentinde 1 milyona yakın işçi 8 saatlik iş
günü için genel greve gitme kararı aldı. de 6 binden fazla siyah
ve beyaz işçi birlikte yürüyüş geçti. Siyahların bu yürüyüşe
katılmasının anlamı Louisville‘de
bulunan parkların siyahlara kapalı olması etkili olmuştur.
Sokaklarda başlayan bu yürütüş Ulusal Park’a kadar devam etti.

Yürüyüş
3 Mayıs’a kadar eylem devam ederken katılım giderek arttı.
McCormick‘e
ait fabrikalarda işten çıkartılan ve greve katılan işçiler
miting düzenlediler. Ancak miting sona ermek üzereyken McCormick
fabrika düdüğünü çalarak, içerdeki grev kırıcıları dışarı
çıkarttı. Bunun üzerine bir grup işçi fabrikaya girmeye
çalıştı. Polis işçilere ateş açtı ve 4 işçi öldürüldü.
Onlarca işçi de yaralandı.

Olay
giderek büyüdu. 4 Mayıs’ta Haymarket
Alanı‘nda
bir miting daha düzenlendi. Mitingin sonuna doğru kürsünün önüne
nereden geldiği belli olmayan bir bomba atıldı. 7 polis ölürken,
69’u ise yaralandı. Bunun üzerine yüzlerce işçi asılsız
iddialarla tutuklandı. İşçilerin bir kısmı yargılanmak üzere
seçildiler. Yargılanan 8 işçiden en genci Louis Ling’di.

Almanya
doğumlu olan Luis
Ling
İnsanları kışkırttığı gerekçesiyle tutuklandı. Hakkında
ölüm kararı verildiğinde mahkeme heyetine; “sizi
tanımıyorum! sizin yasalarınızı, nizamınızı, kuvvete dayanan
yetkinizi tanımıyorum! bu yüzden asın beni!”
diye haykırmıştır. Amerikan
Devleti’ne
onu idam ettirme fırsat ve zevkini vermeden infazının
gerçekleştirileceği 11 kasım 1887 tarihinden bir gün önce,
hücresinde intihar etmiştir.

3
yıl sonra 14 Temmuz-21 Temmuz 1889’da toplanan İkinci
Enternasyonal’de
Fransız bir işçi temsilcisinin önerisiyle 1 Mayıs gününün tüm
dünyada “Birlik,
Mücadele ve Dayanışma Günü “
olarak kutlanması kabul edildi. 1890 yılında 8 saatlik işgünü
için yeni bir gösteri yapıldı. Böylece 8 saatlik işgünü
birçok ülkede resmen kabul edildi. Böylece bütün dünyada 1
Mayıs işçilerin birlik ve dayanışma günü olarak bayram olma
özelliği kazandı.

TÜRKİYE’DE
1 MAYIS

Şimdi
Türkiye’de
 1 Mayıs’ın tarihi gelişimi hakkında kısa bilgiler
sunalım.

1
Mayıs ilk olarak 1906 yılında ‘’Amele
Bayramı’’
olarak Türkiye’de işçi ve emekçiler tarafından da kutlanmaya
başladı.

1921.
Tersane İşçileri, işgal altındaki İstanbul’da 1 Mayıs’ı
kutladı. İştirakçı
Hilmi önderliğinde
Halk
İştirakiyyun Fırkası‘nın
önderliğinde işçiler Kasımpaşa’dan Şişli Hürriyet-i Ebediye
Tepesi’ne kadar yürüdüler.

1923.
İstanbul’da tütün işçileri, askeri fabrika ve demiryolu
işçileri, fırıncılar, İstanbul tramvay, telefon, tünel,
gazhane işçileri 1 Mayıs’ı sokakta kutladılar. “Yabancı
şirketlere el konsun”, “8 saatlik iş günü”, “Hafta
tatili”, “Serbest Sendika ve Grev Hakkı”
pankartlarını taşıdılar.

1925.Takrir-i
Sükun Kanunu’yla her türlü gösteri ve yürüyüş yasaklanınca,
1 Mayıs da kitlesel olarak kutlanamaz hale geldi. 50 yıl sonra 1976
yılında Devrimci İşçi Sendikalarının (DİSK) önderliğinde 1
Mayıs İşçi Bayramı İstanbul Taksim Meydanı’nda yapılan
büyük ve tarihi mitingle kutlandı.

1977
yılında yine Türkiye
Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu
(DİSK) tarafından Taksim Meydanında düzenlenen
1 Mayıs Mitingi dağılmak üzereyken Taksim Meydan kana bulandı.
Sular İdaresi binasının üzerinden ve Intercontinental
Oteli‘nden
(Şimdiki
The Marmara Oteli)
kalabalığın üzerine ateş açıldı ve 34 kişi hayat katledildi.
Yapılan yargılama sonucunda yargı olayın bir çatışmadan değil,
bir provakasyon sonucu patlak verdiğini tespit etti. Ama sorumluları
yakalanıp yargılanmadılar. Olay 1997 yılında 20 yıllık
zamanaşımı süresinin dolması nedeniyle tarihe karıştı.

1
Mayıs 1979 yılında 1 Mayıs kutlamaları yasaklandı İstanbul’da
sokağa çıkma yasağı uygulandı. Yasağa rağmen sokağa çıkan
Türkiye
İşçi Partisi (TİP)
Genel
Başkanı Behice Boran
ve 1000’e yakın kişi gözaltına alındı. Behice
Boran
ve 330 Türkiye İşçi Partili 6 Mayıs’ta tutuklandı.

12
Eylül 1980 Darbeci
Kenan Evren “Bahar Bayramı”
adıyla resmi tatil olarak kutlanan 1 Mayısı çalışma günleri
arasına dahil ederek bayram olmaktan çıkardı.

1989
yılında İstanbul’da 1 Mayıs’ı kutlamak için İstiklal
Caddesi’nden Taksim’e yürümek isteyen 2000 kişilik grup polis
tarafından dağıtıldı. Olaylar sırasında alnından vurulan
Mehmet Akif Dalcı adlı genç öldürüldü. 400 gösterici
gözaltına alındı.

1990
yılında İstanbul’un çeşitli semtlerinde yapılan 1 Mayıs
eylemlerinde 40 kişi yaralandı, 2 bin kişi gözaltına alındı.
Yaralılardan Gülay Beceren felç oldu.

1994
yılında İstanbul ve Ankara’da 1 Mayıs’ı kutladıktan sonra
dağılan gruplar polis tarafından coplandı. Sosyal Demokrat
Halkçı Parti Milletvekili Salman Kaya
da polisten dayak yedi. İki gün sonra millet vekili Salman
Kaya‘yı
döven 3 polis ve Ankara
Emniyet Müdürü Orhan Taşanlar
görevden alındı.

1996
yılında ise, İstanbul
Kadıköy’de
yapılan 1 Mayıs gösterilerinde olaylar çıktı. 3 kişi öldü,
67 kişi yaralandı, birçok işyeri tahrip edildi.

2000’lİ
YILLARDA

2006
yılında 1 Mayıs Kadıköy’de
kutlandı. 2007 yılında tekrar Taksim’de kutlandı. 1977 olayları
anma etkinliğini polis; silah, biber gazı, gaz bombası kullanarak
durdurmaya çalıştı. 2008 Nisan’ında, 1 Mayıs’ın “Emek
ve Dayanışma Günü” olarak
kutlanması AKP iktidarınca kabul edildi. 2010 1 Mayıs 140 bin
kişinin katılımıyla Taksim’de kutlandı.

2013
1 Mayıs’ında 4 ay önce Taksim’i Yayalaştırma projesi adı
altında 1 Mayıs’ın Taksim’de kutlanılması yasaklanmasına
rağmen bazı gruplar Taksim’de kutlamaya çalıştı. Polis,
göstericilere izin vermedi ve göstericilere karşı ateşli ve
ateşsiz silah kullandı. Hastanelere gaz bombası atıldı ve
ambulanslar durduruldu.
CHP Genel Başkan Yardımcısı Gürsel Tekin
ağır gaz sıkılması sonunda hastaneye kaldırıldı.

Gelinen
noktada sendikalar bölündü. Emek örgütleri giderek bütünleşip
emek platformu oluşturamadı. 2018 yılında  1
Mayıs’ı DİSK İstanbul Maltepe’de,
Türk
İş Afrin’e
destek için Hatay’da!
MEMURSEN ise işçi kenti İzmit’te
1 Mayıs kutluyor!

Bu
yıl ise DİSK İstanbul Bakırköy’de, TÜRK-İŞ Kocaeli’nde
HAKİŞ ise Urfa’da yine bölünmüş olarak kutlayacak!

Temennimiz
bu günün diğer yıllarda olduğu gibi kansız ve sakin geçmesi…

http://bit.ly/2GKMYlj • Sabri Arpaç • Sonsöz Gazetesi • Son Dakika • Güncel Haberler • Ankara Yerel Gazete